Gudench Barblan
Otras persunas
Andere Personen

Nat: 24 schner 1860 a Vnà
Mort: 5 october 1916 a Scuol

Figl da Jon Barblan ed Anna Thun. Infanzia a Vnà, scoulas elementaras a Vnà e Ramosch. Davo seminari da magisters a Cuoira. Maridà cun Anna Po da Sent, bap da quatter uffants.

Ha tgnü scoula be cuort temp a Vnà, duos ons a Ftan e dal 1883 fin al 1898 a Sent. Là d'eira'l ün piunier, ha fondà dal 1886 la prüma scoula secundara da la regiun ed es uschè stat il prüm magister secundar da l‘Engiadina Bassa

In quels ons ha'l cumpilà ün'intera seria da cudeschs da scoula pella prüma fin ottavla classa, edits dal 1896--1901.

Dal 1898 - 1913 ha'l instrui a la scoula paurila Plantahof a Landquart. Eir là gniva'l resguardà sco ün magister fich modern ed innovativ.

Fabricha dal 1912 ün prümaran a Griosch (quel es gnü devastà da la lavina da Tiatscha l‘inviern 1999), ingio ch‘el passainta cun sia duonna las vacanzas. Ils ultims ons da sia vita passainta‘l a Vnà.

Sper sia lavur sco magister d'eira'l ingaschà aint illa politia, dirigiva differents coros ed ha scrit bleras poesias chi d'eiran adattadas per metter in nota. La plü cuntschainta es la "Chara lingua da la mamma", missa in nota da Robert Cantieni. Quella es dvantada la chanzun da l'identità dals Ladins.

Plünavant ha Gudench Barblan ramassà e publichà aint illas Annalas dal 1909 la collecziun: "Parablas, mitos religius, mitos eroics, legendas e da tuotta sorts requints populars in Engiadina bassa". La plü cuntschainta es gnüda la preschantaziun dals surnoms dals cumüns d'Engiadina Bassa: "Ils tschiainders da Tschlin", "Ils süblats da Ramosch", "Ils asens da Sent", "Ils porchs da Scuol", "Ils muojs da Ftan", "La bescha d'Ardez", "Ils speculants da Guarda", "Ils stranglavachas da Lavin", "Ils morders da Susch", "Ils magliachognas da Zernez".
Per Sent giovan üna rolla speciala ils raquints d'“Alesch d'Uina"

 

Geboren: 24. Januar 1860 in Vnà (Gemeinde Ramosch)
Gerstorben am 5. Oktober 1916 in Scuol

Sohn des Jon Barblan und der Anna, geborene Thun. Kindheit und Volksschule in Vnà und Ramosch, dann Kantonsschule in Chur. 1880-98 Lehrer im Engadin, zuerst zwei Jahre in Vnà, dann in Ftan; 1886 wird in Sent die erste Sekundarschule im Unterengadin geschaffen und er wird dort als erster Sekundarlehrer angestellt. Überzeugter Anhänger der Pädagogik von Herbart-Ziller. 1898-1914 an der Landwirtschaftsschule Plantahof in Landquart. Erwarb sich als Redaktor und Referent Verdienste in der Einführung moderner landwirtschaftlicher Methoden. Verfasser der engadiner Schulbücher sowie Sammler und Herausgeber volkstümlicher Literatur.

Sehr bekannt im Unterengadin wurde die Präsentation der Übernamen für die Einwohner der Unterengadiner Dörfer: die Esel von Sent, die Ahlen von Ramosch, die Schweine von Scuol, die Zigeuner von Tschlin, die Ochsen von Ftan, die Schafe von Ardez, die Spekulanten von Guarda, die Kuhwürger von Lavin, die Mörder von Susch, die Hundeesser von Zernez. Gudench Barblan schrieb auch Erzählungen und Gedichte, darunter - als begeisterter Sänger und Chordirigent - etliche Liedtexte. Weit über Romanischbünden hinaus bekannt wurde das Gedicht "Chara lingua da la mamma" in der Vertonung von Robert Cantieni.

Für Sent haben die Erzählungen vom Original und komischen Kauz "Alesch d'Uina" eine ganz besondere Bedeutung.